W dniu 7 lutego 2023 r. w Dzienniku Ustaw zostało opublikowane rozporządzenie Rady Ministrów przyjmujące nowy Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu. Nowy akt prawny, którego przepisy obowiązują od 8 lutego 2023 r., znajduje się pod adresem: https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2023/244

Najważniejsze zmiany w stosunku do obowiązującego od 2020 r. Programu działań dotyczą w szczególności:

• zastosowania elastycznego wiosennego terminu nawożenia,
• aktualizacji wskaźników produkcji nawozów naturalnych i zawartego w nich azotu,
• sposobu obliczania maksymalnych dawek nawozów azotowych,
• dodania równoważników nawozowych dla ścieków przeznaczonych do rolniczego wykorzystania i komunalnych osadów ściekowych.

Program działań są obowiązane stosować:

• podmioty prowadzące produkcję rolną, w tym działy specjalne produkcji rolnej,
• podmioty prowadzące działalność, w ramach której są przechowywane odchody zwierzęce lub stosowane nawozy.

 Organem powołanym do kontroli stosowania Programu działań są właściwe organy Inspekcji Ochrony Środowiska (wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska)

Zagadnienia podlegające kontroli, to w szczególności:

• stosowanie nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem,
• rolnicze wykorzystanie nawozów w pobliżu wód powierzchniowych,
• rolnicze wykorzystanie nawozów na terenach o dużym nachyleniu,
• okresy nawożenia,
• warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami,
• dawki i sposoby nawożenia azotem,
• plany nawożenia azotem,
• stosowane maksymalne dawki azotu.

 
Dokumenty podlegające kontroli, dotyczące stosowania Programu działań:

• ewidencja zabiegów agrotechnicznych związanych z nawożeniem azotem (data zastosowania nawozu, rodzaj uprawy i powierzchnia uprawy, na której został zastosowany nawóz, rodzaj zastosowanego nawozu, zastosowana dawka nawozu,
• termin przyorania nawozu naturalnego, w przypadku zastosowania tego nawozu na terenie o dużym nachyleniu)
• plan nawożenia azotem lub obliczenia maksymalnych dawek azotu,
• umowy, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu, tzn. umowy, zawarte w formie pisemnej, dotyczące zbycia nawozów naturalnych do bezpośredniego rolniczego wykorzystania,
• dokumenty, w których, zgodnie z ust. 2 rozdziału 1.3. Programu działań, dokumentuje się termin zbioru, datę stosowania nawozu, zastosowane nawozy i ich dawkę oraz termin siewu jesiennej uprawy,
• mapy, szkice działek z zaznaczeniem lokalizacji pryzmy oraz daty złożenia obornika w danym roku na danej działce, w sytuacji czasowego przechowywania obornika bezpośrednio na gruntach rolnych.

Elastyczny wiosenny termin nawożenia:

„Wcześniejsze stosowanie nawozów, przed terminami, o których mowa w tabeli 2 (Program działań), jest możliwe w okresie od 1 do ostatniego dnia lutego, jeżeli w przypadku roślin zasianych jesienią, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 3°C, a dla pozostałych upraw średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 5°C. Jako przejście przez próg danej temperatury należy wskazać termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C, lub termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie, każdego dnia, średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C. Datę przejścia średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C i 5°C określa dla terenu powiatu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy. Uznaje się, że chwilą przejścia przez próg 3°C lub 5°C jest osiągnięcie tego kryterium na obszarze stanowiącym 95% powierzchni danego powiatu. Wykazy powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3°C, i powiatów, w których nastąpiło przejście średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 5°C, są publikowane codziennie, w okresie od 1 do ostatniego dnia lutego, na stronie internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego.”

 Działania pokontrolne stosowane w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości:
 
Zgodnie z ustawą Prawo wodne właściwy organ Inspekcji Ochrony Środowiska, na podstawie wyników kontroli, w zależności od zakresu i stopnia naruszenia, wydaje decyzję w której może:

• nakazać usunięcie w określonym terminie nieprawidłowości stwierdzonych w trakcie kontroli lub
• ustalić obowiązek uiszczenia opłaty oraz jej wysokość.

Opłatę ponosi się za: (art. 109 ust. 5 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo Wodne – Dz.U.2022.2625)

• stosowanie nawozów niezgodnie z Programem działań (maksymalna stawka opłaty – 2304,21 zł),
• przechowywanie nawozów naturalnych niezgodnie z ww. Programem (maksymalna stawka opłaty – 3456,33 zł),  
• prowadzenie dokumentacji realizacji programu działań niezgodnie z przepisami (maksymalna stawka opłaty – 576,05 zł),  
• brak planu nawożenia azotem, jeżeli jest wymagany (maksymalna stawka opłaty – 576,05 zł).
• wpływy z opłaty stanowią dochód budżetu państwa.  

Podmioty zobowiązane do stosowania „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu” powinny zapoznać się szczegółowo z jego treścią.
 
 

Zaktualizowane informacje można znaleźć na stronie Ministerstwa Infrastruktury:

https://www.gov.pl/web/infrastruktura/ochrona-wod-przed-azotanami

Ponadto IMGW przygotowało nową usługę dla rolników (dotyczy elastycznego wiosennego terminu nawożenia):

https://agrometeo.imgw.pl/kryterium_wczesniejszego_terminu_nawozenia

Podstawy prawne:

• ustawa z dnia z dnia 20 lipca 2017 r. – Prawo wodne (Dz.U.2022.2625 t.j.),
• rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 stycznia 2023 r. w sprawie przyjęcia „Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu” (Dz.U.2023.244),
• ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz.U.2021.76 t.j.),
• ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U.2021 1070 t.j.).